نقد و بررسی نظریات دیگران از جمله فعالیت‏های سازنده‏ای است که همواره در طول تاریخ وجود داشته و خواهد داشت و انسان‏ها به‏واسطه نقد افکار و عقاید و مطالب و نظریاتشان است که می‏توانند معایب و نواقص علمی و معنوی خود را جبران نمایند، چنانچه سعدی علیه‏الرحمة می‏گوید:
متکلم را تا کسی عیب نگیرد، سخنش صلاح نپذیرد
مشو غره بر حسن گفتار خویش        به تحسین نادان و پندار خویش
از این‏رو نگارنده این سطور بر آن شد تا به نقدی مجمل از مقاله جناب آقای مهدی غفاری با عنوان "تجوید در ترازوی نقد" بپردازد. امید آن که خداوند متعال این‏جانب و نیز نگارنده مقاله مذکور را از انوار و برکات قرآنی بهره‏مند سازد...

مدينه، مسجد پيغمبر اكرم(ص)، سال‏هاي اول هجرت: عده‏اي از اصحاب گرد هم جمع شده‏اند و به آرامي و شمرده‏شمرده قرآن تلاوت مي‏كنند. عجب آرامش روح‏افزايي بر تلاوتشان سايه افكنده است! اينها شاگردان بي‏واسطه پيامبر اكرم(ص) در يادگيري قرآن بودند. چه شد كه اين تلاوت‏هاي ساده و بي‏پيرايه در طول سال‏ها و قرن‏ها تبديل به قرائت‏هاي هنري و نمايشي شد و گرفتار انبوهي از قواعد و ضروريات دست و پاگير گرديد و نهايتاً افراد را از توجه به اهداف و مقاصد نزول اين كتاب الهي منصرف كرد؟
شايد بتوان پاسخ اين سوءال را در لابه‏لاي فرمايشات امام خميني(ره) يافت: ...

اصطلاح تجويد، به معني علمي كه به بررسي مخارج حروف و صفات آنها و احكام حاصل شده از تركيب حروف در كلام منطوق/ گفتاري، بپردازد جز در حدود قرن چهارم هجري شناخته نشده؛ همچنين هيچ كتابي در اين علم [به طور مستقل] قبل از اين قرن شناخته نشده است. در نتيجه علم تجويد به عنوان علمي مستقل از ديگر علوم قرآني و علوم عربيت، بيش از دو قرن از زمان پيدايش آنها، تأخير داشته است.
در برخي منابع متأخر آمده است، كه صحابي معروف، عبداللّه‌بن مسعود ـ‌رضي الله عنه‌ـ گفته است: «جوّدوا القرآن…»1. برخي از متأخران به اين نقل استناد كرده‌اند و منشأ علم تجويد را به عصر صحابه نسبت داده‌اند و گفته‌اند: ...

يكى از مباحث عمده در علوم قرآن تجويد و قراءت قرآن است ; اين بحث از دير باز مورد توجه علما ودانشمندان علم قراءت بوده است . و شايد بتوان علم قراءت و تجويد را از قديمى ترين دانش هاى مربوط به علوم قرآن دانست و در حقيقت تجويد را بايد زائيدهء علم قراءات دانست . كه ريشه در قرن اول دارد. قاريان برجسته براى راحتى قراءت قرآن قواعدى را از قراء سبعه يا عشره انتزاع كرده و به تدوين و نشر آنها همت گماشته اند.
گرچه اولين كسى كه در فن تجويد مستقلاً كتاب نگاشته است , شخصى است بنام ابو مزاحم موسى بن عبيدالله متوفى 325 ه . ق ; ولى تاريخچه علم تجويد به زمان رسول اكرم (ص ) پيوند خورده است . در آن زمان حضرت بر شيوهء قراءت مردم تأكيد داشته و مى فرموده اند: ...

فن تجوید عبارت از مجموعه‏ای از نقطه‏نظرهای بشری (اعم از نظری و عملی) است که در جهت بهسازی و زیباسازی آهنگ و صوت در خواندن کتاب مقدس به کار گرفته می‏شود. این شیوه پس از عهد نبوی و به موازات شکل‏گیری «حوزه‏های قرائت» و رقابت گسترده "قاریان" (مقریان بزرگ حرفه‏ای) به‏عنوان یک فن یا یک علم ـ با تسامح در تعبیرـ از بیرون بلاد اسلامی و عمدتاً از ایران و هندوستان به مهبط وحی و دیگر سرزمین‏های اسلامی وارد شد و به سرعت هرچه تمام‏تر رواج و گسترشی فوق‏العاده یافت.حال اگر سوءال ما این باشد که جایگاه تجوید در نظام آموزش و ترویج قرآنِ مکتب معصومین (ع) چیست به این جواب خواهیم رسید که تجوید، بر خلاف همه شهرت و گستردگی امروزی‏اش، ...

تجويد، مصدر باب تفعيل و در لغت به معناى تحسين، زيبا انجام دادن كار و نيكو گفتن و در اصطلاح عبارت است از تلفظ حروف (عربى) از جايگاه خود، به گونه‌اى كه حق هر حرف از صفات آن و مستحق آن از (احكام) به خوبى اَدا و رعايت شود: «التَّجويدُ اِعْطاءُ الْحُرُوفِ حَقَّها مِنْ صِفَة لَها وَ مُسْتَحَقَّها». حق حرف، كيفيتى است كه قِوام حرف به آن است و آن عبارت از مخرج حرف و صفاتى است كه در نهاد حرف وجود دارد. اين صفات را نمى‌توان از حرف سلب كرد، زيرا وجود حرف و تمايز آن از ساير حروف و آواها بر رعايت صفات مذكور مبتنى است؛ مانند صفت جَهْر، شدّت و استعلاء. مستحق حرف به كيفيت صوتى و آوايى گفته مى‌شود كه در تركيب حروف و پيوند آنها ايجاد مى‌شود. احكام تجويد از قبيل ادغام، مدّ، اخفاء، اقلاب، صله و ...

تألیفات تجویدی کهن، در حال حاضر همواره برای بسیاری از آواشناسانِ زبان عربی و قرآن‏پژوهان، به طور عام، و برای تجویدپژوهان، به طور خاص، مجهول مانده است. چنان‏که بسیاری از این کتابها همچنان به صورت خطی و به دور از دسترس محققان است.(3) این شاید یکی از دلایل جدایی پژوهشگران معاصر از آرای آواییِ موجود در این تألیفات بوده است. همچنین به نظر می‏رسد که بخشی از کتابها و جزوات مختصری که پاره‏ای از متأخران و یا معاصران در علم تجوید نگاشته‏اند، از عواملی بوده که پژوهشگران را از تکیه بر کتب قدیمی علم تجوید و تتبّع و وارسی و تحقیق در آنها، منصرف کرده است. آثاری که این متأخران نگاشته‏اند، غالبا موجز است و در بسیاری از آنها باعث غموض و پیچیدگی عبارات شده است...

قرآن پژوهان و مؤلفين كتب قراءات پيش از طرح مباحث اختلافات قرآني «فرش الحروف» كه وظيفه آن تبيين قرائت‌هاي گوناگون و بازخواني تك واژگان قرآن است عموماً به تبيين و شرح آن دسته از پديده‌هاي زباني پرداخته‌اند كه قراء سبعه هر كدام به نحوي بر اداي آنها التزام داشته و در سراسر قرآن داراي مصاديق فراواني مي‌باشند. به اعتقاد نگارنده اصول حاكم بر اين پديده‌هاي آوايي را بايد در گويش‌هاي رايج بين اعراب جزيرة العرب همگام با نزول قرآن جستجو نمود. در اين مقاله سعي گرديده تا خاستگاه جغرافيايي و مباني آواشناسي پديده‌هاي زباني «اظهار و ادغام، اشمام، تفخيم و ترقيق، فتح و اماله، اسكان و فتح ياء اضافه، مد و قصر، تتميم و اسكان ضمير جمع مذكر، تحقيق و تسهيل همزه» و فرايند تأثيرگذاري آنها در قراءات سبع مورد...